İzmir’birlikte benzeri bilim kadını, gökdelenlerin konusunda rüzgardan kaynaklanan sarsıntıları itfa etmek amacıyla kurulan sistemin depremde binaları koruması için çalışmalar yürütüyor.
Kahramanmaraş merkezli depremler, sarsıntılara mukavemetli yapıların oluşturulmasının öneminin aynı el henüz ortaya koydu. Zeminlerde yapılacak iyileştirmeler ve binaların mamure yönetmeliğine akla yatkın yapılmasının yanında sismik yalıtıcı gibi sonra alınacak tedbirler üstelik çatı güvenliğini tasarruf etmek üzere öne çıktı.
İzmir Efdal Uygulayım Bilimi Enstitüsü İnşaat Mühendisliği Bölümünde binaların güvenliğini tezyit etmek üzere çalışmalar yürütülüyor. Icraat, zemine kurulan sismik izolatörlerin hesabına binaların üzerine kurulan ayarlı yığın sönümleyicileri üzerinde yoğunlaştı.
“Değme zemindeki binaya kurulabilir”
İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü İnşaat Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Gürsoy Turan, AA muhabirine, kolonlara yerleştirilen sismik izolatörlerin bina güvenliğine şişman ölçüde katkı sunduğunu ancak yumuşak zeminlerdeki binalarda ise sarsıntıyı artırarak suratsız etkiye hastalık olabileceğini savundu.
Ayarlı kütle sönümleyicilerinin temas zemindeki binaya kurulabildiğini anlatım eden Turan, rüzgarın gökdelenlerde oluşturduğu sallanmayı engel olmak için geçer sistemi, depremin sarsıntısını de sönümleyecek ayla tefhim etmek istediğini kaydetti.
Turan, ayarlı kütle sönümleyicilerde yapının sallanmasına neden olan zorla bina konusunda yerleştirilen kütleye yönlendirildiğini, sonunda kütlenin ray üstünde binanın sallandığı yönünün aksine debi ederek yer sarsıntısı şiddetini düşürdüğünü anlattı.
“Otomobillerdeki amortisör üzere”
Yerleştirilen kütlenin büyüklüğü arttıkça sistemin başarısının de arttığını dile getiren Turan, şunları söyledi:
“Tığ bu kütleyi ittirmeye, onu zorlamaya çalışıyoruz cereyan etsin diye. Ne büyüklüğünde şişman kitle olursa o büyüklüğünde yararlı fakat yapı o kütlenin oluşturduğu amudi ağırlığı kaldırabilir mi, kolonlar onları taşıyabilir mi bu bire bir soru bittabi ki. O yüzden üstelik genelde toplanmış yapı ağırlığının yüzdelik 5’ini aşmamaktayız. Söz Gelişi 10 kıvrım binada nakıs kat ağırlığında bir yığın genelde konusunda çalışılır. Ayarlı yığın sönümleyicide bire bir yay var. Kitle ray üzerine gidip geliyor. Bire Bir bile sönümleyicisi var, otomobillerdeki yumuşatmalık kabil. Bunları tasarlarken binanın sallantı periyoduna olanaklı olduğu kadarıyla mail olması gerekiyor. Şu an onun optimizasyonları üzerinde çalışılıyor. Binadan binaya, değişik yer sarsıntısı tipine bakarak fark gösterebiliyor müfit olması amacıyla.”
Turan, mahsus bir noktaya büyüklüğünde getirdikleri çalışmalarda elan gür sonuçlar üzere uğraştıklarını anlatarak “Gelinen noktada alışılagelen türlü yani yegâne yaylı araba ve tek amortisörlü ayrımsız sistemle çokça şişman aynı fayda elde edilemiyor fakat bunu kontrollü, ayrımlı keman tiplerini birlikte kullanarak sınırlı zamanlar birinin canlı, ayrımlı zamanlar farklı ayrımsız yayı etken ağıl getirdiğimizde şişman fayda elde edebildiğimizi gösterdik. Yaptığımız simülasyonlarda kütlesi sönümleyicisi olan binalar ile olmayan binalar arasında yatay deprem hareketinde yüzde 30’luk ayrımsız eksilme olduğunu gördük.” diye konuştu.
“Çalışmalarımız başarıyla devam ediyor”
İYTE Rektörü Prof. Dr. Yusuf Yağmur birlikte araştırı üniversitesi yerine topluma azami düzeyde katkı arz etmek amacıyla bilimsel cerrahi müdahale sürdürdüklerini vurgulayarak depreme dirençli konutlar, depreme mukavim yaşam alanlarının üretilmesi ve uygulamaya konmasıyla ilgilendiren koskocaman projeler yürüttüklerini dile getirdi.
Kahramanmaraş merkezli depremlerden sonraları birlikte Enstitü’nün bütün akademik, yönetsel personeli ve öğrencilerle sarsıntı bölgesine azami düzeyde yardım sunmaya çalıştıklarına dikkati çekici Yağmur, “Sarsıntı mukavim konutlar ve kentlerin üretilmesi ve insana hizmete sunulması kapsamında çalışmalarımız başarıyla bitmeme ediyor.” dedi.
