Batman’ın Kozluk ilçesinin kısaca 400 nüfuslu Derince köyünde kuşaktan kuşağa sabık kayaç tuzu üretimi, 45 hanenin biricik barışma kaynağı oldu.

Derince köyü sakinleri, yılın 4 ayını kayaç tuzu üretimiyle geçiriyor. İlkbahar böylelikle köyde başlayan tuz mesaisi, sonbaharda tamamlanıyor.

Dağlardaki saf hakikat suyunun brandadan yapılan biriktirim havuzlarında toplanıp, suyun buharlaşmasıyla elde edilen kayaç tuzu, tafsilatlı kavga gerektiriyor.

Kentte ara sıra 40 dereceyi aşan sıcaklıkta üretilen tuz sebebiyle Derinceliler mevsimsel iştirakçi adına başka illere hicret etmek zorunda kalmadan doğdukları topraklarda geçimini sağlıyor.

Kimyasal kullanılmadan katıksız yöntemlerle üretilen kayaç tuzu, köylüler marifetiyle bazen posta kenarında satılıyor, genellikle üstelik ısmarlama konusunda kesim illerine gönderiliyor.

Kaya tuzu, alelhusus salamura mahsulat, kavurma, peynir ve turşu yapımında kullanılıyor.

“Bu köyün sağlık kaynağı tuz”

Derince köyü muhtarı Cuma Yüksel, AA muhabirine, kayaç tuzu üretiminin köyde yıllardır nesilden nesle devam ettiğini söyledi.

Köylülerin geçimini sodyum klorür üretiminden kazandığını, yılın 4 ayını tuz üreterek geçirdiklerini anlatım eden Yüksel, ilkbaharın böylelikle başladıkları üretimi sonbaharda düşen yağmurla sonlandırdıklarını belirtti.

“Sıcaklığın derecesi ne kadar yüksekse sodyum klorür hem güzel hem beyaz oluyor, üretimi birlikte artıyor.” diyen Yüksel, sıcakta çalışmanın ise haddinden fazla el olduğunu anlattı.

Yüksel, köyün tamamının sodyum klorür üretiminde çalıştığı için yaz sezonunda işlemek amacıyla gurbete gitmediğini ifade etti.

“4 ay çalışıyor, ürettiğimiz tuzu satıyoruz. Bu köyde kimesne mevsimsel işçi kendisine apayrı yere gitmiyor. Bu köyün dirimsel kaynağı tuz. Bir sezonda yaklaşık 600-700 titrem sodyum klorür üretiyoruz. Üretilen tuzu Diyarbakır, Muş, Bitlis ve Van kadar kesim illerine götürüyoruz. Bu işi babalarımız dedelerimizden devraldı, tığ üstelik babalarımızdan devraldık, bizden sonra dahi çocuklarımız devralacak.” ifadelerini kullanan Yüksel, nazik emekle ürettikleri kaya tuzunun tamamını yeni sezon gelmeden sattıklarını söyledi.

“Sodyum Klorür olmasaydı mecburen gurbete gideceklerdi”

Kısaca 20 yıldır sodyum klorür üretimi yapan Serhat Yüksel, katıksız gerçeklik suyunu aynı hafta, 10 ahit dinlendirdikten sonra kurumaya bıraktıklarını anlattı.

Yüksel, “Hava yunak oldu mu tuz daha akman çıkıyor. Kuruduktan sonra torbalara dolduruyor ve satıyoruz.” dedi.

Tıpkı kısmını makinede öğüterek sofralık tuza dönüştürdüklerini dile getiren Yüksel, isteğe göre bu şekilde üstelik satışını yaptıklarını aktardı.

Yüksel, üretiminden paketlenmesine ve satışına kadar gelişigüzel işlemi kendilerinin yaptığına bel ederek şunları kaydetti:

“Gelgel sıcaklığı sodyum klorür için mebzul amma bizim üzere gani değil. Sabahleyin 05.00’te başlıyor 10.00’a kadar çalışıyoruz. Daha bilahare 17.00’de başlayıp 20.00’ye büyüklüğünde yeniden çalışıyoruz. Sıcakta çokça baskı. Köyün hacısı hocası bu aha çalışıyor, apayrı gelir bulunmayan. Sodyum Klorür olmasaydı bizim köyde tek kimse kalmazdı, mecburen gurbete gideceklerdi. Ama Allah’a şükürler olsun bura kapımızın önü, burada çalışıyoruz.”

“Kaya tuzu bizi burada tutuyor”

Üreticilerden Cenbeli Yüksel birlikte tuz üretimini çocuklarına ve torunlarına bırakacaklarını dile getirerek, “Güneşin altında çalışıp tuz sunmak el. Bata Çıka tuz üretiyoruz ama yine de evimizdeyiz, gurbete gitmiyoruz. Bu olmasaydı yaz aylarında mevsimlik işçi kendisine batıya veya Karadeniz’e fındık toplamaya giderdik. Gençlerimiz birlikte bizimle gelişigüzel, yanımızdalar. Kayaç tuzu bizi burada tutuyor, sağlık kaynağımız budur. Geçimimizi bununla sağlıyoruz.” ifadelerini kullandı.

Haberci Demir ise Siirt’in Veyselkarani beldesinde yaşadığını, yakınlarını müzakere üzere Elazığ’a giderken uğradığı Derince köyünden tuz satın aldığını anlattı.

Peynir yapımında kaya tuzu yeğleme ettiğini belirten Demir, “Bu tuz natürel olduğu için peynir bozulmuyor. Akrabalarım birlikte istedi, onlara bergüzar kendisine götüreceğim. Evde da daim kullanıyoruz.” dedi.