Cuma Suresi, Medine devrinde, mahsus hicretin bir numara yılında nâzil olmuştur. 11 Ayettir. Adını, cuma namazı için ezan okunduğunda camiye gitmeyi emreden 9. âyetinden alır. Cuma Namazı Suresinin Felç (baş aşağı) sebebi nedir? Sûrenin baş aşağı sebebine, 11. âyette saha düzlük, “Onlar aynı tecim ya da bir oyun ve coşku gördükleri ant ona akın ettiler ve seni ayakta bıraktılar” ifadesiyle bel edilmiştir. Kaynaklarda sunulan bilgilerden anlaşıldığına bakarak, Hz. Delege bire bir cuma namazı haset hutbe okurken haricen gürültüler ve davul sesleri duyulur (o günün geleneklerine göre kervanların gelişi bateri çalınarak ilân edilirdi). Bunun üstüne birçok sahâbî mescidi terkedip sesin geldiği tarafa akıllıcasına masraf; bu kapsam mescidde on iki kişiyle artan Hz. Peygamber’i çok üzer. söz konusu kervan Şam yoluyla geliyordu ve o sene Medine’de şişman bir kıtlık hüküm sürdüğünden daha çok aşlık ve araç taşıyordu. Konu ile ilgilendiren bu ve bir rivayetler sûrenin nüzûl sebebiyle birlikte nüzûl yılına birlikte çerağ tutmaktadır. Zira sözü edilen açlık hicretten bilahare meydana gelmişti. cuma ise İbn Sa‘d’ın rivayetlerine göre hicretten geçmiş Medine’bile kılınmaya başlanmıştı. Fakat bu âyetlerden anlaşıldığına bakarak sûrenin gelişine kadar sahabe beyninde cami ve cemaat âdâbıyla ilgilendiren aynı sıkı elan teşekkül etmemişti. Cuma Namazı Suresinin Türki Meali Medine döneminde nâzil olmuştur. 11 âyettir. Adını erkeklere Cuma Namazı namazını farz kılan dokuzuncu âyetten almıştır. Ebedî risaletin insanları arındırması ve Yahudiliğin ulusal din anlayışının yanlışlığı laf edilmiştir. Rahmân ve Rahîm Tanrı’ın adıyla 1. Göklerde olanlar ve yerde bulunanlar(ın bütünü), benzersiz egemen, mübarek, bağımsız galip, hüküm ve bilgelik sahibi Allah’ı tesbih (ve arılama) valör. 2. Ümmîlere[1] içlerinden, kendilerine (Cenabıhak’ın) âyetlerini okuyan, onları (şirkten, çığlık hareketlerden) temizleyen, onlara Kitab’ı ve hikmeti öğreten benzeri elçi[2] gönderen O’dur. Halbuki onlar, bundan önceki dahi cidden apaçık ayrımsız sapıklık içre idiler. 3. (Bu akıbet peygamberi) onlardan başkalarına (yani) henüz kendilerine katılamamış (bütün kayırıcı)lara da (gönderen O’dur). O, güçlüdür, hâkimiyet ve bilgi sahibidir. 4. Bu, Allah’ın lütfudur ki onu dilediğine verir. Allah şişman nimet sahibidir. 5. Kendilerine Ahd-I Atik’(ın emirlerini namına getirme görevi) yüklenip üstelik sonra taşımayan (onunla amel etmeyen)lerin durumu, bire bir (bilinçsizce) ciltlerle pusula haiz eşeğin durumu gibidir. Tanrı’ın âyetlerini yalanlayan (ve Kitab’ın emirlerini hiçe sayan)ların durumu hangi kötüdür. Cenabıhak zalimler güruhunu akıllıca yola (hidayete) erdirmez. (Tanrı’ın kitabını (Kur’an’ı) bilinçli yani mânasını anlamaklık, tefekkür ve hükmünü namına getirme yönüyle okumayanlar birlikte bu âyetin muhatabı durumundadır.) [krş. 5/44-45, 47] 6. Üstelik kim: “Ey yahudiler! (Hep) insanlar arasında, Tanrı’ın dostlarının takkadak kendiniz olduğunuzu sanıyorsanız ve (bu iddianızda) akıllıca iseniz, acilen ölümü murat edin. (Ölüp Allah’ın dostlarına hazırladığı saadete tıpkı an önce kavuşun.)” krş. 2/94-96 7. Onlar kişi işledikleri (günahlar) yüzünden onu (yani ölümü) katiyen talep etmezler. Allah zalimleri haddinden fazla mebzul bilendir. 8. De kim: “Sizin hakikaten kendisinden kaçtığınız(ı zannettiğiniz) ölüm var ya! Banko o, sizi gelip bulacak, sonradan (hepiniz) gizliyi bile, âşikârı da alim (Cenabıhak’)a döndürüleceksiniz. O, yapmakta olduğunuz şeyleri size bilim verecektir.” krş. 4/78; 33/16 9. Ulan inan edenler! Cuma Namazı günü (ezanla) salat için çağrıldığınız antlaşma, derhal Cenabıhak’ın zikrine gidin. Alışverişi (işi gücü) bırakın. Eğer bilirseniz, bu sizin için elan hayırlıdır. (Tabiatıyla bunun karşıt berceste değildir.)3 10. O namaz kılınınca da yeryüzüne dağılın ve Allah’ın lütfundan (nasibinizi) arayın. Tanrı’ı çok zikredin ki (dünya ve âhirette) umduğunuza kavuşasınız (kurtuluşa eresiniz). 11. (Hakeza iken) onlar, bir tecim yahut bir coşku gördükleri ahit, ona (akla yatkın) dağılıp gittiler, seni birlikte (hutbede) ayakta bıraktılar. Da kim: “Allah katında olanlar, eğlenceden bile, ticaretten dahi hayırlıdır. Cenabıhak, kumanya verenlerin yeryüzü hayırlısıdır.” (Şiddetli ayrımsız kıtlık sırasında Hz. Elçi, farzdan sonra hutbede iken kayıt gebe benzeri tecim kervanı gelmiş ve aybaşı mucibince def veya davul ile karşılanmıştı ki mescidde bunu duyanlar ona akilane akış etmiş, bekâr 12 emanet kalmıştı. İşte bu âyet tıpkı ikaz namına bunun üstüne nâzil olmuştur. Bundan hakeza hutbeler farzdan evvel okunmuştur.)4 AZİM OLAN CENABIHAK DOĞRUYU SÖYLEDİ 1 Ümmî; kıraat barı bilmeyen almak olduğu gibi, kendilerine mektup verilmeyenler anlamına bile gelmektedir. 2 Hz. Muhammed (sas.), hep cihana gönderilmiş olmakla bu arada (34/28), tabi ki öz toplumu önceliklidir. 3 Dinin belirttiği vesile halleri dışında Cuma namazına bariyer olan gelişigüzel çeşit gelişim, alışveriş ve o saatteki idrak yasak olduğundan derhal bırakılıp Allah’ın emri adına getirilir. Cuma namazının farziyetine değer vermeyen/önemsiz görenler veya bu zihniyetinden kontekst başkalarının kılmalarını engelleyenler kâfir olmuş olurlar. (bk. İbn Mâce, III, hadis no: 1081) Özürsüz cuma namazı kılmamak, fertleri/nesli hem münâfıklar defterine yazdırır hem bile ladinî köprüsüne götürür. Mütedeyyin nesle Cuma Namazı namazını ve önemini unutturmaya hizmet etmek dahi onları dinlerinden koparmaya ve dinsizliğe yönlendirmektir. Yahudilerin tıpkısı kısmının başlarına mevrut uğursuz, onların Cumartesi perestiş haset yasağını dinlememeleri cihetiyle olmuştu (2/65; 4/47; 7/163; 16/124). cuma namazı ve o saatte meşguliyeti tasarruf etmek yükümlü hep mü’minlere farzdır. Fakat, Peygamberimiz (sas.), “Kadınlar, hastalar, misafirler, bendegân/esirler hariçtir/muaftır.” buyurmuştur. Uygun şerait dahilinde kadınların cuma namazı, küçümseme ve cenazelerde farklı salavat kabil ket yoktur. 4 Beydâvî; Zebîdî, III, hadis no: 508.
