Mevsimlik tarım işçileri, Türkiye’nin ciharıyek yanı sıra cebin teri dökerek üretime yardım sağlıyor.

Tarım ve hayvancılıkta büyüklük ekonomisine mehabetli katkıda bulunan Gün Doğusu ve Güneydoğu Küçük Asya kentleri, kayırıcı gücüyle bile üretime bindi veriyor.

Tarım alanlarının büyüklüğü açısından Konya ve Ankara’dan sonra üçüncü tam düz düzlük Şanlıurfa’da de bazen aileler geçimlerini memleketinde sağlarken, haddinden fazla sayıda eş dahi evlerini geride bırakıp Adana’dan Konya’ya, Mersin’den Kalaba’ya, İzmir’den Sakarya’ya, Kütahya’dan Bursa’ya büyüklüğünde Türkiye’nin ciharıyek köşesine anbean toprak ve bahçelerde çalışıyor.

Gittikleri yerlerde cehre, yerfıstığı, soğan, sarımsak, sarıerik, lamba karpuzu, şeker hastalığı pancarı, kumpir, çilek, biber, fasulye, günebakan, domates, elma, üzüm ve fındık gibi ürünlerin hasat yahut çapalama işlerini işleyen işçiler, kurdukları çadırlarda şehir yaşamı ve teknolojiden ırak süregelmek zorunda kalıyor.

Televizyon ve radyoyu kendileri için çokça lüks gören ekincilik işçilerinin bu yaşam koşullarından çocukları birlikte etkileniyor. Kavurucu yunak altında günde bazı bazı 12 saat gitmek zorunda kalan tarım işçileri, gittikleri yerlerdeki işlerini tamamladıktan sonra site değiştirerek mevsimine göre ikinci, hassaten üçüncü ürünün hasadına katılıyor.

Her yıl ev ayından itibaren başladıkları yolculukta evvel durakları Çukurova olan tarım işçileri, burada seralarda ve karpuz fidesi ekiminde çalışıyor, ardından yerfıstığı hasadı amacıyla Osmaniye’ye, soğan hasadı amacıyla Amik Ovası’na, hububat, pancar, nohut ve patates hasadı için İç Anadolu’ya, domates hasadı üzere Ege’ye, sarıerik hasadı için Malatya’ya arkası sıra fındık hasadı amacıyla Karadeniz’e gidiyor.

Sabahın ilk ışıklarıyla çadırlarından çıkıp tarlaların yolunu markajcı tarım işçilerine, alelumum çocukları üstelik zevcelik ediyor. Gittikleri bölgelerde deri veya konteynerlerde kalan işçilerin ağızlarından sâdır ortak küçümseme ise “Savmak parası amacıyla” oluyor.

Tarım işçileri, son yıllarda Antalya ve Mersin’e da seralarda hizmet etmek üzere gidiyor.

“Türkiye’birlikte 2 milyona mail sezonluk seyyah ekincilik işçisi var”

Harran Üniversitesi Veri Literatür Fakültesi Coğrafya Bölümü Bölgesel Coğrafya Esas Veri Dalı Başkanı Prof. Dr. Sedat Benek, AA muhabirine, mevsimsel tarım işçiliği ve kafile üstüne tafsilatlı yıllardır akademik çalışmalar yürüttüğünü söyledi.

Dünya genelinde ekincilik sektöründe 1,1 milyar kişinin hareket gücüne ihtiyaç duyulduğunu, bunun 450 milyonunun mevsimlik tarım işçisi gücünden karşılandığını tamlayan Fakül, “Türkiye’bile istihdam edilen kestirmece 32 milyon kişiden 5-6 milyonu ekincilik sektöründe saha almaktadır. Bunun 2 milyona yakınını ise sezonluk seyyar ekincilik işçileri oluşturuyor.” dedi.

Nokta, mevsimlik gezgin ekincilik işçilerinin kişi içlerinde iki gruba ayrıldığını dile getirerek, “Biri mahalli anlamda, yani özlük yöresinde amma evini terk ederek zamanının büyük bir kısmını tarımda, çalışacağı tarlada geçirenler. Diğeri ise ailesiyle devlet dışına çıkanlar ki bu önemli bire bir sayıdadır. Yılın 5 ila 8 ayını kendi evleri ve illeri dışında geçirmek üzere yola çıkarlar. Sadece tıpkısı yöreye bile gitmezler cıvıl cıvıl aynı hayat sürdürürler. Örneğin Malatya’ya kayısıya elan sonraları Karadeniz’e fındığa, İç Anadolu’da şekerpancarına, Çukurova’dahi pamuğa, Akdeniz’dahi narenciyeye, Ege’bile ise üzüme giderler. Yani yılın neredeyse şişman tıpkısı kısmını kişi hayat alanları dışında geçirirler.” diyerek konuştu.

Mevsimlik seyyah ekincilik işçilerinin rastgele sene okullar kapanmadan umum ocak fertleriyle bulundukları yeri terk ettiklerini belirten Benek, şöyle bitmeme etti:

“O nedenle elimizde sayıya ilgilendiren açık ayrımsız bili bulunmamaktadır fakat pandemiyle birlikte sayıya kısmen ulaşılmış durumdadır. 2020’da iklim dışına çıkmak zorunda artan mevsimsel tarım işçileri pandemiden muaf tutuldu ve izin alarak il dışına çıktılar. Bu açıdan bakıldığında da bire bir azalma oldu, yani erinçsiz olanlar o anda Kovid-19 olanlar aynı kısmı gidemedi amma buna rağmen 2020’üstelik resmi izin alarak Şanlıurfa dışına sâdır ev sayısı 27 bin civarındadır. Birlik ocak fertleri dahil edildiğinde ortaya sâdır safiha 160-170 bin tarım işçisine istikbal ediyor. Şanlıurfa’bile kamu aile fertleri karışma edildiğinde toplanmış sayının 300 bin olduğunu söyleyebiliriz.”

“Mobilite bir yaşamdan bahsediyoruz”

Prof. Dr. Fakül, Türkiye genelinde mevsimlik ekincilik işçisi konusunda azrail ve verici bölgelerin bariz ortaya çıktığını dile getirerek şunları söyledi:

“Yeryüzü çok Gün Doğusu ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri, özelikle Güneydoğu illeri en aşkın mevsimsel tarım işçisinin olduğu havza kendisine karşımıza çıkıyor. Kısmen İç Rum Bölgesi’nde bile olduğunu söyleyebiliriz. Mevsimsel tarım işçisi düz bölgeler ise Karadeniz fındık, İç Rum şekerpancarı, Çukurova iğ ve farklı sebzeler, Ege’de üzüm kadar mahsulat… Barhana veren ve düz bölgelerde böyle benzeri mobilizasyon var. Yani mobilite benzeri yaşamdan bahsediyoruz. Ümranlı ülkelerde mevsimsel ekincilik işçisi mobilizasyona geçe haddinden fazla kaba ve kemiksiz benzeri şekilde dallar dahil edilmez amma Türkiye’de çok berrak ve kesin aynı şekilde sülale fertleri bütünü karışma edilir. Yani daha kapanmadan ayrıntılar okuldan alınır ve yollara düşülür.

Dolayısıyla Türkiye’dahi 5-6 milyon yaşama tarım sektöründe çalışırken, hem mahalli hem gezici yerine bakıldığında 2 milyona yakın benzeri sezonluk tarım işçisi verisi var. Bu anlamda dikkati çekici mülk bile Şanlıurfa’dır. Şanlıurfa’nın bu büyüklüğünde erdemli olması alelade düşündürücüdür. Zira tarım potansiyelinin yeryüzü erdemli olduğu illerden biri.”

Gezmen tarım işçilerinin mesai takvimi

Çoğunluğu Şanlıurfa’dan koyulmak için Güneydoğu’dan Türkiye’nin dört bir yanına çalışmaya revan seyyah ekincilik işçileri, tamam yılı az daha memleketlerinin dışında çalışarak geçiriyor.

Şanlıurfa, Mardin, Şırnak ve Diyarbakır ile Trakya bölgesi dışardan mevsimlik tarım işçisi toprak kayması almazken, bu illerden Türkiye’nin ciharıyek yanına işçi gidiyor.

Gezmen tarım işçilerinin faaliyet takvimi ise şöyle:

Ev: Lamba Karpuzu fidesi ekimi (Adana)

Şubat: Brokoli, Karnabit (İzmir)

Mart: Erik (Mersin Ağacı)

April: Şeftali, çilek (Mersin), soğan (Hatay), turp (Osmaniye), erik (Manisa), şeker hastalığı pancarı çapa işlemi (Kırşehir), domates-görgüsüz (Adana), domates, kapya biber, çilek, turşuluk biber (Çanakkale)

Mayıs: Lamba Karpuzu, patates, soğan, şeftali (Adana), soğan (Osmaniye), kiraz (Manisa), pancar çapalama ve söküm (Erzincan-Yozgat), kiraz (Çanakkale), kiraz, şeftali (Balıkesir), fasulye (Bursa)

Haziran: Ayçiçeği, sarımsak, pancar (Aksaray), kiraz (Adana), sarıerik, karpuz, kavun (Sazak), enginar (Sakarya), kayısı (Manisa), kayısı, lamba karpuzu (Iğdır), şeftali, elma (Çanakkale), domates ve budala (Bilecik), biber, bezelye, soğan (Bursa), sarımsak (Aksaray), soğan, sarımsak (Gaziantep)

Orak Ayı: Sarıerik (Malatya), tahıl (Konya), sebze ve yemiş (Afyonkarahisar), üzüm (Mersin Ağacı), benzen mısırı, soğan (Sakarya), domates, biber (İzmir), domates, şeftali (Manisa), domates (Bitlis), biber, karpuz, marul, şeftali (Bilecik), domates, kumpir (Bursa), kiraz, bezelye (Afyonkarahisar) sarımsak (Kahramanmaraş), sarıerik (Elazığ)

Ağustos: Fasulye, pancar (Karaman), narenciye (Adana-Mersin Ağacı), fındık (Sakarya-Düzce-Samsun-Giresun-Kargaşa-Trabzon), üzüm (Manisa), ayçiçeği, domates (Kayseri), nohut, gündöndü, soğan, şeker hastalığı pancarı (Yozgat), kumpir ve soğan (Amasya), karpuz-kavun (Muş), nohut (Kütahya), elma, badem, domates, biber (Balıkesir), haşhaş (Eskişehir), günâşık (Bursa), ark fasulye (Konya), tohumluk ve eğlencelik ayçiçeği (Aksaray), fasulye (Karaman), domates (Kahramanmaraş), biber (Gaziantep), biber (Kilis), domates (Elazığ), salatalık, soğan, domates (Ankara)

Ilkgüz: Ayçiçeği (Balkı), kumpir (Sivas), patates, elma, fasulye (Niğde), patates (Nevşehir), şekerpancarı ve nohut (Muş), şekerpancarı, kuru fasulye (Bitlis), akdarı, pancar, günebakan (Kütahya), Ceviz (Balıkesir), çükündür, domates (Eskişehir), periferi gündöndü (Konya), biber (Kahramanmaraş), Antep Fıstığı (Gaziantep-Adıyaman), badem (Adıyaman)

Teşrinievvel: Zeytin (Mersin Ağacı-Manisa-Çanakkale), marul, pırasa (Osmaniye), beyaz zehir kestane kabağı (Sakarya), şekerpancarı (Sakarya), zinde fasulye (İzmir), şeker pancarı (Sivas), gündöndü (Muş), patates (Ilk Teşrin), darı, günâşık, soğan, patates, balkabağı (Eskişehir), pancar (Bursa- Konya-Aksaray-Karaman), nar (Adıyaman)

Teşrinisani: Turp (Osmaniye), al gözleme (İzmir), şeker hastalığı pancarı (Nevşehir), zeytin (Balıkesir), darı (Konya), Japon Hurması (Adıyaman)

Antrakt: Havuç (Hatay), marul, pırasa (Osmaniye), pırasa (İzmir), çilek (Entelektüel), marul tuhaf şeş (Bilecik)